Eftirlit með dómarastörfum. Heimildir í dómstólalögum

Abstract

Dómstólar sinna mikilvægu hlutverki innan réttarríkisins. Þeim er ætlað að tryggja bæði almennt réttaröryggi og stuðla að allsherarfriði í þjóðfélaginu. Því er mikilvægt að vel sé staðið að vali á þeim einstaklingum sem gegna embætti dómara svo tryggt verði að hver og einn dómari uppfylli kröfur réttarríkisins um óháð og hlutlaust dómsvald, svo og faglega þekkingu og færni í starfi. Þá er ekki síður mikilvægt að í lögum séu ákveðnar eftirlitsheimildir með störfum dómara svo hægt sé að bregðast við, ef dómari uppfyllir, á einhverjum tímapunkti, ekki lengur þær kröfur sem gerðar voru til hans við skipan hans í embætti. Til að tryggja að dómarar séu hæfir til að gegna embætti sínu og að ekki verði misfarið með hið mikilvæga dómsvald eru gerðar lögbundnar kröfur til þeirra. Þá er að finna bæði í stjórnarskrá og almennum lögum ýmsar leiðir til að tryggja að dómstólar séu sjálfstæðir, sem einnig stuðlar að því að nauðsynlegri þekkingu og gæðum innan dómsvaldsins sé viðhaldið. Þær heimildir sem raktar eru í ritgerðinni eru hver annarri mikilvægari. Annars vegar til að tryggja traust almennings á dómstólum og gæði í störfum dómara og hins vegar til að sjálfstæði dómstólanna gagnvart öðrum handhöfum ríkisvalds sé öruggt. Traustir og sjálfstæðir dómstólar eru grundvallar forsenda fyrir því að einstaklingar trúi því og treysti að mál þeirra hljóti réttláta málsmeðferð fyrir óvilhöllum dómstól. Aðeins undir þeim kringumstæðum geta dómstólar sinnt hlutverki sínu og tryggt almennt réttaröryggi og stuðlað að allsherjarfriði í þjóðfélaginu.Í þessari ritgerð verður farið stuttlega yfir almenn hæfisskilyrði dómara og í framhaldinu fjallað um það hvernig staða og sjálfstæði dómstólanna er tryggt með lögum. Verður sérstakega litið til þeirra úrræða í stjórnarskrá og lögum nr. 50/2016 um dómstóla sem veita dómurum ákveðið aðhald í störfum sínum. Verður farið ítarlega yfir nefnd um dómarastörf, hlutverk hennar og valdsvið ásamt því að heimildir dómstólalaga til að víkja dómara úr embætti verða skoðaðar. Þá verður að lokum fjallað um frávikningarheimildir í dönskum rétti.