Verndarreglan: Trójuhestur vesturveldanna

Abstract

Verndarreglan (e. the Responsibility to Protect) betur þekkt sem R2P átti að knýja alþjóðasamfélagið til viðbragða í ljósi þjóðarmorða, stríðsglæpa, þjóðhreinsana og annarra glæpa gegn mannkyni. Óárangursríkar og umdeildar hernaðaríhlutanir af mannúðarástæðum t.a.m. í Srebrenica, Rúanda, Kósovó, Sómalíu o.fl. sýndu fram á að þörf var á alþjóðlegri samstöðu og regluverki í kringum hernaðaríhlutanir af mannúðarástæðum. Markmið verndarreglunnar var að útbúa eins konar rammaáætlun eða leiðbeiningarit fyrir ríki um hvenær og hvernig ætti að bregðast við stórfelldum og kerfisbundnum glæpum gegn mannkyni. Enn í dag eru ríki mjög hikandi við að beita verndarreglunni og í þeim fáu tilfellum sem henni hefur verið beitt hefur illa tekist til og vesturlönd hafa verið harðlega gagnrýnd fyrir að brjóta gegn grundvallarreglu alþjóðasamfélagsins um friðhelgi landamæra. Verndarreglan er umdeild vegna þess að mikið ósamræmi hefur verið í beitingu reglunnar af hálfu öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna og hún jafnvel talin vera eins konar “trójuhestur” vesturveldanna til þess að vinna að sínum eigin hagsmunum í skjóli mannréttindabrota. Í ritgerðinni verður varpað ljósi á hvernig verndarreglunni hefur verið beitt frá því að hún kom til, og hvernig annmarkar reglunnar geta haft áhrif á mögulega beitingu hennar í framtíðinni.