Ofbeldi í nánum samböndum : dómaframkvæmd 218. gr. b. almennra hegningarlaga nr. 19/1940

Abstract

Túlkun dómstóla á sérstöku ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum Markmið þessarar ritgerðar er að skoða hvernig sérstakt ákvæði um heimilisofbeldi, eða ofbeldi í nánum samböndum – 218. gr. b. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 – hefur verið túlkað og beitt af dómstólum. Fyrst verður fjallað almennt um heimilisofbeldi og birtingarmyndir þess en þær eru margar og fjölbreytilegar og yfirleitt er um það að ræða að fleiri en einni tegund ofbeldis sé beitt. Þá verður farið yfir þróun löggjafar á sviðinu, en það hefur oft verið til skoðunar að setja sérstakt ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum þó að það hafi ekki orðið fyrr en með 218. gr. b. árið 2016. Þá hafa aðferðir við löggæslu í þessum málum þróast að sama skapi. Í tengslum við aðdraganda setningar 218. gr. b. almennra hegningarlaga verður fjallað um Istanbúl-samninginn og norræna löggjöf að því leyti sem hún hafði áhrif á setningu ákvæðisins. Því næst verður fjallað ítarlega um 218. gr. b. alm. hgl. og gildissvið og skilyrði ákvæðisins, og gerð ítarleg úttekt á þeim dómum sem fallið hafa frá lögfestingu ákvæðisins. Helstu niðurstöður ritgerðarinnar eru þær að þörf hafi verið á sérstöku ákvæði um heimilisofbeldi enda hefur ákvæðinu verið beitt mjög oft frá gildistöku þess. Þá er það niðurstaða þessarar ritgerðar að beiting ákvæðisins muni líklega breytast með nýlegum dómum Hæstaréttar og að of oft hafi beitingu ákvæðisins verið hafnað.

The courts’ interpretation of a special provision on intimate partner violenceThe purpose of this thesis is to examine how the special provision on domestic violence, or violence in close relationships – Article 218. b. of the General Penal Code no. 19/1940 – has been interpreted and applied by the courts. First, domestic violence and its manifestations will be discussed in general. Domestic violence manifests in various ways and usually more than one form of violence is present. Next the development of the legislation around domestic violence will be examined. The legislator has often considered a special provision on violence in close relationships, although this did not happen until Article 218. b. in 2016. Law enforcement methods in these cases have developed in the same way and will also be examined. In connection to that, foreign influence on the legislation will be observed as to how they influenced Article 218. gr. b. of the General Penal code. The Istanbul-Convention, (Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence) and Nordic law will be discussed in that regard. The scope and conditions of Article 218. b. of the General Penal Code will then be discussed in detail with an extensive overview of the existing case law. The main conclusion of this thesis is that there was a need for a special provision on domestic violence as this provision has been applied very often since its entry into force. It is also the conclusion of this thesis that with reference to recent supreme court decisions, that the application of this special provision on domestic violence has too often been rejected by lower courts.