„Geimbojar eru bannaðir fyrir gamlar konur.“ Ímynd og þróun ömmunnar í íslenskum barnabókum frá 1945-2008

Abstract

Í þessari ritgerð er fjallað um ömmur og eldri konur í íslenskum barnabókum. Rannsakaðar eru bækur fimm vinsælla barnabókarhöfunda, Guðrúnar Helgadóttur, Iðunnar og Kristínar Steinsdætra, Ragnheiðar Jónsdóttur og Sigrúnar Eldjárn sem allar hafa getið sér gott orð fyrir að semja sögur fyrir börn. Fimmtán ömmur og gamlar konur í 34 bókum eru skoðaðar í tilliti til staðalmynda og þróunar, varpað er ljósi á ímynd þeirra og gert grein fyrir hvernig ímyndin hefur þróast frá miðri 20. öld og fram til ársins 2008. Stuðst er að mestu leyti við erlendar kenningar um efnið og þær kenningar bornar saman við íslenskar barnabækur. Niðurstaðan er sú að þó að flestar ömmur þessarra fimm íslensku lykilhöfunda hafi svipuð einkenni, þá leynast inni á milli sérstakar persónur sem ekki fylgja staðalmyndinni af gömlu konunni. Þróun þeirra frá árinu 1945 til ársins 2008 sýnir að ömmur í íslenskum barnabókum hafa þróast úr einhæfum persónum yfir í að vera fyndnar og sjálfstæðari en áður, þó margar þeirra haldi enn í þá staðalmynd sem dregin hefur verið upp af ömmunni sem tákn um gamla tíma.