„Fyrir mér eru þetta meira en hlutir“ : Uppstillingar og kyrralífsmyndir Kristínar Jónsdóttur

Abstract

Lokaritgerð þessi er unnin til BA-prófs í listfræði við Háskóla Íslands. Megin tilgangur ritgerðarinnar er að fjalla um viðhorf til kyrralífsmynda Kristínar Jónsdóttur listmálara. Í ritgerðinni er greint frá listnámi Kristínar og fjallað um ævistarf hennar sem starfandi myndlistarmanns að loknu námi í Listaháskólanum í Kaupmannahöfn. Kristín starfaði í átta ár sem myndlistarmaður í Kaupmannahöfn og á þeim árum málaði hún einnig á Ítalíu og á Íslandi. Á þessum árum sýndi Kristín verk sín víða, bæði á einkasýningum og samsýningum með öðrum listamönnum. Verk Kristínar voru sýnd á málverkasýningum á Norðurlöndunum og víðar í Evrópu og fékk hún jafnan jákvæða umfjöllun gagnrýnenda um verk sín sem töldu hana frumlega og sérstæða listakonu sem verðskuldaði mikla athygli og verk hennar seldust strax væru þau á boðstólum. Hér á Íslandi fengu verk hennar einnig lofsamlega umsögn gagnrýnenda. Kristín flutti heim til Íslands árið 1924, 36 ára að aldri og stofnaði heimili með eiginmanni sínum, Valtý Stefánssyni. Þau eignuðust tvær dætur. Eftir heimkomuna var hún bundin heimilishaldi og þurfti að aðlaga sig að nýjum aðstæðum. Kristín fór þá að mála kyrralífsmyndir; blómamyndir og uppstillingar sem eru í sérflokki hvað varðar litanotkun, en Kristín var talin hafa framúrskarandi litaskin sem sjá má á kyrralífsmyndum hennar. Fyrr á öldum nutu kyrralífsmyndir minnstrar virðingar málaðra mynda þar sem þær sýndu hluti úr heimilishaldi sem væru ekki þess virði að á þá væri horft. Nýrri og jákvæðari viðhorf til kyrralífsmynda hafa komið fram síðar og nú er viðurkennt að kyrralífsmynd sé sýn sem séð er með augum listmálarans og sé málverk af hlutum sem hann hefur endurskapað og valið að hafa á málverki sínu. Til að mála fallega mynd þarf listamaðurinn að upplifa fegurð þess sem hann er að mála á meðan hann málar myndina. Ritgerðin er í tíu köflum. Í fyrsta kafla sem er inngangur er efni ritgerðarinnar kynnt og sett fram tilgáta um að kyrralífsmyndir Kristínar hafi ekki vakið eins mikla athygli og landlags- og mannamyndir hennar. Annar kafli segir frá námsárum Kristínar í Kaupmannahöfn. Þriðji kaflinn segir frá starfi Kristínar eftir að hún útskrifaðist í Kaupmannahöfn, málverkasýningum og umfjöllun gagnrýnenda um verk hennar. Í fjórða kafla er fjallað um sögu uppstillinga og kyrralífsmynda. Í fimmta kafla er rætt um þátt sjónarinnar og listræna upplifun þegar horft er á kyrralífsmyndir. Í sjötta kafla er fjallað um undirbúning fyrir málun kyrralífsmynda. Sjöundi kafli skiptist í fjóra hluta þar sem fjallað er ítarlega um tólf kyrralífsmyndir Kristínar sem voru málaðar á tímabilinu 1920 til um það bil 1957. Í áttunda kafla er vitnað í grein eftir Kristínu sjálfa um myndlist og einnig fjallað um hvernig Kristín og verk hennar komu samtímamönnum hennar í listaheiminum fyrir sjónir. Í níunda kafla eru hugleiðingar um viðhorf til kyrralífsmynda Kristínar og í tíunda kafla eru lokaorð ritgerðarinnar þar sem talin eru fram rök sem styðja það að kyrralífsmyndir Kristínar Jónsdóttur hafi ekki vakið eins mikla athygli og landlags- og mannamyndir hennar.