From the Temple to your Pocket: The Roles, Types, and Contexts of Idols in Nordic Paganism, 400-1100 AD

Abstract

Allnokkrir fornleifagripir sem aldursgreina má til yngri-járnaldar og víkingaaldar hafa uppgötvast í skandinavíu og í vestur-Evrópu sem hafa manneskjulegt og trúarlegt yfirbragð. Slíkir gripir eru tví- eða þrívíðir og hafa uppgötvast með ólíkum hætti í gegnum tíðina. Þar sem þessar fígúrur eru misjafnar að gerð og eiginleikum, þá er ótal spurningum ósvarað meðal fræðimanna um notkun þeirra og möguleg tengsl við átrúnað af einhverju tagi. Helst hefur fræðileg umræða hingað til snúist um stíleinkenni gripanna eða samsvörun þeirra við norræn goð eða gyðjur, meðan umræða um trúar og fornleifafræðilegt samhengi gripanna hefur setið á hakanum. Með það að leiðarljósi mun þessi ritgerð ræða og túlka þessa gripi með hliðsjón af sambærilegum grísk-rómverskum fornleifum sem svipa til þeirra norrænu að gerð, sem og að ræða túlkun gripanna sem ráða má frá forn-íslenskum eða norður-evrópskum ritum. Gripirnir verða flokkaðir í sjö gerðir með sérstakri áherslu á smágerð líkneski sem geyma mátti í pússi eða vasa. Greint verður frá hugmyndum um mögulega notkun þeirra og tengsl við samfélagslegar og trúarlegar breytingar sem einkenndi seinni hluta járnaldar á norrænum slóðum. Trúarleg dýrkun einkenndi ekki lengur tiltekinn stað, heldur gat nú fært sig milli staða og landa. Mun ég því ræða tengsl slíkra smávaxinna líkneskja við slíkar samfélagsbreytingar. Þessi ritgerð mun því vega og rannsaka trúarleg tengsl og notkun slíkra líkneskja á járnöld og á víkingaöld af heiðnum norrænum mönnum með hliðsjón af fræðilegri umræðu nútímans.

The Iron and Viking Ages in Scandinavia and Western Europe left behind a noteworthy amount of religiously-coded archaeological artefacts in anthropomorphic forms. These figures are found in a range of different dimensions and materials, as well as different contexts; yet, studies focusing on both two and half (2.5 D) and three-dimensional figures(3D) are far from exhaustive. In fact, discussion among scholars has been mostly focused on very circumscribed and specific corpora, particularly on the identification of individual figurines with specific deities from Nordic mythology, with little or no attention to wider archaeological or religious contexts. This thesis therefore seeks to address this oversight by establishing and analysing a broad corpus in which the representation of anthropomorphic material figures is contextualized within their archaeological and religious settings. To do so, the thesis proposes an original typology of Iron Age anthropomorphic ‘idols’ by establishing cross-cultural comparisons with the better studied Classical Mediterranean (Greco-Roman) archaeological context, and by exploring the mutual relationship between the material culture and the textual sources. The proposed typology consists of seven categories: idols pertaining to domestic cult; idols as offerings to deities; idols as part of grave goods; idols in sacral and public buildings; pillar idols; pendant idols; and pocket idols. Special focus will be paid to the category of what I term ‘pocket idols’, their possible usages and likely connection to the various social and political changes characterizing the Iron Age in the Nordic area. These changes suggest a transformation from static, fixed, and landscape-bound religions to a more portable forms of religion, and it is argued that pocket idols were a key expression of these developments. The thesis therefore demonstrates the value of religious idols to both Iron Age practitioners of pre-Christian Scandinavian paganism, and to scholars of that religion in the present day.