Greiðsla sanngirnisbóta á Íslandi : er tilefni til breytinga á íslenskri löggjöf?

Abstract

Markmið þessarar ritgerðar er að skoða vægi skýrslna vistheimilanefndar og annarra nefnda á tilteknum heimilum/stofnunum varðandi möguleika fyrrum vistmanna á að geta sótt um sanngirnisbætur. Í því samhengi verður kannað við hvaða aðstæður sanngirnisbætur hafa verið greiddar og hvað hafi þurft að koma til. Í því felst að rannsaka hvort fyrrum vistmenn vistheimila hér á landi geti átt bótarétt, hvort sem um börn eða fullorðna er að ræða og hvort sem þeir einstaklingar eru fatlaðir eða ekki. Í því felst einnig að rannsaka vægi skýrslna vistheimilanefnda og annarra nefnda við að staðreyna bótarétt. Það er, hvort niðurstöður skýrslnanna hafi, þegar allt kemur til alls, í reynd haft einhver áhrif á hvort tilteknir einstaklingar ættu rétt til bóta. Þá er einnig markmið þessarar ritgerðar að koma með tillögur að breyttri framkvæmd við greiðslu sanngirnisbóta hér á landi. Helstu niðurstöður eru þær að þegar á heildina er litið þá er vægi skýrslnanna þegar kemur að ákvörðun um hvort umsækjandi um sanngirnisbætur eigi rétt til bóta óverulegt. Aftur á móti virðist sem frekar sé litið til skýrslnanna þegar ákvörðun er tekin um hver fjárhæð bóta eigi að vera. Í ljósi þess að framkvæmdin sýnir að vægi skýrslnanna sé ekki ýkja mikið þegar allt kemur til alls við ákvörðun um hvort einstaklingur eigi bótarétt eða ekki er mat höfundar að óþarft sé að láta könnun á tilteknu heimili vera undanfara fyrir því að einstaklingar geti krafist sanngirnisbóta. Þá kemur höfundur með tillögur að breyttri framkvæmd við greiðslu sanngirnisbóta sem hann telur að muni leiða til gagnsærri málsmeðferðar og aukins jafnræðis.

The aim of the thesis is to examine the importance of the reports of the residential care committee and other committees in specific homes/institutions regarding the possibility of former residents to be able to apply for fair compensation. In that context, it will be examined under what circumstances compensation has been paid and what had to be done. This includes investigating whether former residents of residential care homes in Iceland can have the right to compensation, whether they are children or adults and whether those individuals are disabled or not. This also includes investigating the importance of the reports of residential care committees and other committees in verifying the right to compensation. That is, whether the results of the reports have, after all, had any effect on whether certain individuals were entitled to compensations. It is also the aim of this thesis to make suggestions for changing the practice of paying compensation in Iceland. The main conclusions of the thesis are that, when viewed as a whole, the importance of the reports when it comes to deciding whether an applicant is entitled to compensation is insignificant. On the other hand, it seems that the reports are considered more important when deciding the amount of compensation. Since practice shows that the weight of the reports is not excessive when it comes to deciding whether a person is entitled to compensation or not, the author believes that there is no need that a special investigation of a particular home must be a precursor to individuals being able to claim fair compensation. The author also makes suggestions for changing the practice of paying fair compensation, which he believes will lead to better transparency and equality.