„Hvar er nýja stjórnarskráin?“ Um áhrif mismunandi almenningssamráðs á tilraunir til að breyta stjórnarskrám

Abstract

„Hvar er nýja stjórnarskráin?“ er setning sem vafalaust flest hafa heyrt eða séð á undanförnum árum. Þá er iðulega verið að vísa til frumvarps Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá sem ráðið afhenti Alþingi fyrir meira en áratug síðan og hefur dagað uppi, þrátt fyrir að frumvarpið hafi orðið til í merkilegu ferli sem fól í sér margskonar almenningssamráð. Í rannsókn þessari er athyglinni beint að áhrifum mismunandi almenningssamráðs á tilraunir til að breyta stjórnarskrám. Horft er til þriggja landa; Íslands, Írlands og Chile, og tilraunir þeirra til að breyta sínum stjórnarskrám bornar saman til þess að leita svara við því hvaða áhrif mismunandi samráðsaðferðir hafa á möguleikana á því að knýja fram stjórnarskrárbreytingar. Í framhaldi af því er spurt hvort aðferðafræðin sem notuð var hérlendis hafi átt þátt í því að stjórnarskrárbreytingar hafa dagað uppi og hvaða lærdóma Íslendingar geta dregið af stjórnarskrárbreytingaferli hinna landanna.Rannsóknin leiðir í ljós ýmsa veikleika í íslenska ferlinu, þó að margt hafi verið vel gert. Þá er því einnig gert skil að engin ein aðferð til samráðs við almenning er fullkomin eða fullnægjandi og fleira þarf til þess að tryggja að breytingar náist fram en að efnt sé til einhverskonar almenningssamráðs. Niðurstaða ritgerðarinnar er að mikilvægt sé að almenningur komi að breytingarferlinu og til þess að nauðsynlegt traust skapist milli þings og þjóðar þarf að vera nægur tími til verksins. Ennfremur að heppilegast sé að unnið sé með afmarkaða kafla eða einstaka greinar hverju sinni og að vænlegt sé að fara að fordæmi Íra og nýta slembivalin borgaraþing í slíku ferli.

"Where is the new constitution?" is a phrase that most people in Iceland are familiar with. It usually refers to the Constitutional Council's bill for a new constitution, which the council handed over to the Icelandic Parliament, Alþingi, more than a decade ago but has since then not made any progress, despite the fact that the bill was created in a remarkable process that included many types of public consultations. In this case study, attention is directed to the effect of different types of public consultations on attempts to amend constitutions. Three country cases are considered; Iceland, Ireland and Chile, and compared in order to find answers to what effect the different consultation methods employed had on the goal of achieving constitutional changes. Following on from that, the author attempts to answer the questions about whether the methodology used in Iceland played a role in the fact that constitutional changes have not succeeded and what lessons Icelanders can learn from the constitutional amendment process of the other two countries.The results reveal various weaknesses in the Icelandic process, although much has been done well. It also shows that no single method of consultation with the public is perfect or adequate, and other aspects also need to fall into place to ensure that changes are achieved. The main conclusion is that it is important to involve the public in the amendment process, and in order for the necessary trust to be created between parliament and the people, the process must allow for enough time for the work. Furthermore, it is preferable to work with defined chapters or individual articles, rather than trying to take on a whole constitution at once in public consultation, and that following the example of the Irish and using randomly selected citizens' assemblies in that process.