Er stjórnarmyndunarumboðið göðsögn? Stjórnarmyndunarumboðið og forseti Íslands.

Abstract

Frá því að lýðveldi var komið á hér á Íslandi árið 1944 hefur embætti forseta Íslands verið í stöðugri þróun. Einungis sex manneskjur hafa gengt embættinu og hver og ein þeirra hefur því haft mikil áhrif á framtíð þess. Stjórnarmyndunarumboðið hefur einnig verið í þróun á sama tíma. Margir vilja meina að það sé goðsögn og því fylgi í raun og veru engin völd. Það sé því tilgangslaust að forseti veiti einhverjum umboð til stjórnarmyndunar. Markmið þessar ritgerðar er að leggja mat á hvort stjórnarmyndunarumboðið sé goðsögn og valdalaust, eða hvort því fylgi einhver völd og hvort forseti hafi þar með einhver áhrif á stjórnarmyndun. Þá verða fræðileg hugtök á borð við þingræði, forsetaþingræði og forsetaræði tekin til skoðunar og reynt að leggja mat á hvort þingræði eða forsetaþingræði ríki á Íslandi. Þessar tvær tegundir stjórnskipunar verða ræddar í samhengi við stjórnarmyndunarumboðið. Helstu niðurstöður ritgerðarinnar eru að stjórnarmyndunarumboðið er valdalaust og þátttaka forseta í stjórnarmyndunum er oftast að forminu til. Hlutverk forseta er líkara áhorfanda en þátttakanda og einnig hafa sumir líkt hlutverki forseta við fundarstjóra. Þá ríkir hér þingræði á Íslandi, en það er sú hefð sem forsetar í Íslandssögunni hafa virt í gegnum tíðina.