Popúlismi á Norðurlöndum. Samanburðarrannsókn á viðhorfum kjósenda.

Abstract

Popúlismi er hugtak sem hefur orðið sífellt meira áberandi í stjórnmálaumfjöllun síðastliðin ár. Í rannsókn þessari voru popúlísk viðhorf á Norðurlöndunum skoðuð út frá viðhorfum til spillingar, hefðbundinnar stjórnmálaþátttöku, málamiðlanna í stjórnmálum og útlendingaandúðar. Rannsóknin byggir á gögnum úr Comparative Study of Electoral Systems. Könnunin var lögð fyrir á árunum 2017-2019 á Íslandi, í Danmörku, Svíþjóð, Noregi og Finnlandi. Öll Norðurlöndin, utan Íslands, hafa að minnsta kosti einn flokk á stjórnmálaásnum sem ber sterk merki um popúlisma. Markmið rannsóknarinnar var að varpa frekara ljósi á popúlísk stjórnmálaviðhorf á Norðurlöndunum, sér í lagi hvort að minna sé um popúlísk viðhorf á Íslandi samanborið við hin Norðurlöndin. Jafnframt verði skoðað hvort að það sé hægt að skilgreina einn eða fleiri íslenska stjórnmálaflokka sem popúlíska, eftir samanburð við flokka á Norðurlöndunum. Þá var því einnig spáð að bakgrunnsbreyturnar aldur, kyn og menntun hefðu lægra forspárgildi fyrir popúlísk viðhorf á Íslandi en hinum Norðurlöndunum.Niðurstöður sýndu að það er marktækur munur á popúlískum stjórnmála viðhorfum á Íslandi samanborið við Norðurlöndin, sem bendir til þess að minna sé um þau á Íslandi. Jafnframt kom í ljós að samkvæmt viðhorfum kjósenda Flokks fólksins er vel hægt að staðsetja hann meðal popúlískra flokka á Norðurlöndum. Miðflokkurinn virðist líka eiga ágætlega heima í þeim hópi. Píratar eiga ekki fulla samleið með popúlískum flokkum á Norðurlöndunum en virðast þó deila einhverjum andkerfislegum snertiflötum, þ.e. ef útlendingaandúð er ekki notuð til að aðgerðabinda hugtakið popúlisma. Forspárgildi bakgrunnsbreytanna var lægra á Íslandi samanborið við hin Norðurlöndin en það var almennt mun lægra en rannsakandi átti von á.