Nokkrar hljóð- og stafsetningarbreytingar í íslensku Z > s(s), é > ie > je og y, ý, ey > i, í, ei

Abstract

Frá því á 12. öld, þegar Fyrsta málfræðiritgerðin var sett saman, hefur íslensk stafsetning tekið allmiklum breytingum sem orsakast af því að hljóðgildi ýmissa stafa hafa breyst. Þannig stóð é fyrir upprunalega langt einhljóð sem seinna breyttist í stígandi tvíhljóð og hafði sú þróun í för með sér ritháttarbreytinguna é > ie > je. Einnig missti y (ý, ey) hljóðgildið sitt og rann saman við i (í, ei), þó hefur y ekki horfið úr íslenskri stafsetningu eins og z. Notkun z hefur verið mjög á reiki í gegnum aldirnar; höfundur Fyrstu málfræðiritgerðarinnar hafnaði stafnum en Íslendingar héldu samt áfram að nota hann, jafnvel löngu eftir að hann missti hljóðgildið sitt. En árið 1974 var ákveðið að fella z brott úr íslenskri stafsetningu og hefur hún því ekki verið notuð síðan í opinberum textum, þótt sumir hafi haldið henni allt til þessa dags. Í þessari ritgerð verða áðurnefndar breytingar ræddar og í því sambandi hugað að orsakatengslum hljóðbreytinga og stafsetningarbreytinga.