Réttarstaða fylgdarlausra barna í leit að alþjóðlegri vernd : uppfyllir Ísland skyldur sínar samkvæmt Barnasáttmálanum?

Abstract

Með tilkomu laga um útlendinga, nr. 80/2016 var sérstök áhersla lögð á að bæta réttarstöðu fylgdarlausra barna sem sækja um alþjóðlega vernd á Íslandi. Hafa lögin að geyma orðskýringu á því hvaða einstaklingur telst vera fylgdarlaust barn, auk ákvæða um réttarstöðu þessara barna hér á landi og til hvers ber að líta þegar fylgdarlaust barn kemur inn á yfirráðasvæði Íslands og sækir um alþjóðlega vernd. Njóta þessi börn ákveðinnar sérstöðu í samfélaginu þar sem þau tilheyra hópi sem telst vera sérstaklega viðkvæmur í skilningi útlendingalaga. Ísland lögfesti barnasáttmálann með lögum nr. 19/2013, sem hefur þýðingarmiklu hlutverki að gegna við að tryggja börnum, sem heyra undir lögsögu aðildarríkja sjálfstæð réttindi, enda eini alþjóðasamningurinn sem fjallar eingöngu um börn. Megintilgangur ritgerðarinnar er að varpa ljósi á réttarstöðu fylgdarlausra barna á Íslandi og svara þeirri spurningu hvort íslensk stjórnvöld uppfylli skuldbindingar sínar samkvæmt barnasáttmálanum. Þannig var stefnt að því að draga saman helstu grundvallarákvæði sáttmálans og gera sérstök skil á þeim ákvæðum sem þar koma fram og varða sérstaklega réttindi fylgdarlausra barna. Í því ljósi var gerð tilraun til þess að setja fram heildstæða mynd af því hvaða réttinda fylgdarlaus börn njóta á Íslandi og rekja eins og unnt var, högun á því umsóknarferli sem fylgdarlaus börn ganga í gegnum við umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi. Verða fyrrgreind umfjöllunarefni meginþungi ritgerðarinnar. Helstu niðurstöður ritgerðarinnar eru að íslensk löggjöf hefur að geyma öll helstu grundvallarviðmið barnasáttmálans og tekur þ.a.l. mið af honum. Framkvæmdin virðist þó ekki ávallt endurspegla lögin og þar með barnasáttmálann í öllum tilvikum. Skýrist það m.a. af því hversu nýr af nálinni málaflokkurinn er á Íslandi og standa íslensk stjórnvöld þ.a.l. frammi fyrir nýjum áskorunum í málsmeðferð og þjónustu í kringum þennan sérstaklega viðkvæma hóp.

With the introduction of the Act on Foreign Nationals, no. 80/2016, emphasis was placed on improving the legal status of unaccompanied children applying for international protection in Iceland. The Act contains a definition of an unaccompanied child and provisions regarding the legal status of these children are found throughout the law stating what should be considered when an unaccompanied child applies for international protection. These children belong to a group that is considered particularly vulnerable according to the Act. Iceland legalised the Convention on the Rights of the Child in 2013 with Act no. 19/2013, an important part of legislation ensuring independent rights for children under the jurisdiction of member states, is the only international agreement dealing solely with children’s rights. The main purpose of the essay is to shed a light on the legal status of unaccompanied children in Iceland and to consider whether Icelandic authorities are fulfilling their obligations under the Convention on the Rights of the Child. In particular, the aim was to summarize the fundamental provisions of the Convention and discuss other provisions thereof that specifically concern the rights of unaccompanied children. With that aim in mind, a comprehensive picture of their rights is presented as well as the application process for international protection in Iceland. The beforementioned topics are the main focus of the thesis. The main conclusions are that Icelandic legislation contains all the key elements of the Convention of the Rights of the Child and is, therefore, Convention compliant. However, the execution does not always reflect the law and thus the Convention. This is largely due to how new the legislation and the issue of unaccompanied children are, so processes are still being developed around this particularly vulnerable group.