Einkaleyfi Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins til smásölu á áfengi : hefur einkaréttur ÁTVR samkvæmt 7. gr. áfengislaga nr. 75/1998 staðist tímans tönn?

Abstract

Rannsóknarefni þessarar ritgerðar er það hvernig áfengislöggjöfin og löggjafarviðhorf hefur þróast á síðustu hundrað árum eða svo, allt frá áfengisbanni og að nýlegum tillögum til umtalsverðra breytinga og rýmkunar á henni. Um áratugaskeið hefur íslenska ríkið haft með höndum lögbundinn einkarétt til reksturs smásöluverslana með áfengi. Fjallað er um þá lagastoð sem þetta fyrirkomulag hefur grundvallast á og hvernig álitamál tengd m.a. vefverslun með áfengi hafa vegið að einkarétti ríkisins. Jafnframt er litið til þess hvort ríkiseinkasalan standist atvinnufrelsisákvæði 75. gr. stjórnarskrár Íslands nr. 33/1994, vegna þeirra breytinga sem hafa orðið á fyrirkomulagi um rekstur ÁTVR, sem og vegna annarra breytinga sem hafa átt sér stað á undanförnum árum.Helstu niðurstöður leiddu í ljós að tilefni virðist vera til breytinga á áfengislöggjöfinni vegna þeirra breytinga í rekstrarumhverfi ÁTVR sem hafa átt sér stað og vegna breyttra neysluhátta Íslendinga. Einkum er ástæða til að regluverk verði sett í kringum innlendar vefverslanir sem selja áfengi í smásölu. Þá er talið að þó ríkiseinkasalan eigi sér lagastoð sem slík sem fullnægir atvinnufrelsisákvæði stjórnarskrárinnar er talið hæpið að fullnægjandi almannahagsmunir krefjist þess lengur að einkasalan sé í höndum ríkisins vegna þeirrar þróunar sem hefur átt sér stað á undanförnum árum.

The research topic of this thesis is how alcohol legislation and legislative attitudes have developed over the past century or so, from alcohol prohibition to recent proposals for significant changes and liberalization. For decades, the Icelandic state has held a legal monopoly on sales of alcoholic beverages. The paper discusses the legal foundation on which this system is based and how issues related to, for example, online alcohol sales have weighed against the state's monopoly. Additionally, the paper examines whether the state's alcohol retail monopoly complies with Article 75 of Iceland's Constitution regarding freedom of trade, due to changes in the operation of the Icelandic Alcohol and Tobacco Monopoly, as well as other changes that have taken place in recent years.The main findings suggest that there is a need for changes to alcohol legislation due to changes in the operating environment of the ATVR and the changing consumption patterns of Icelanders. Specifically, regulations may need to be put in place around domestic online alcohol sales. Although the state's monopoly on alcohol sales may not fully satisfy the constitutional provision on freedom of trade, it is believed that the public interest may no longer requires that state monopoly over alcohol sales be maintained, due to recent developments.