Endurnýjun athafnasvæða á Akureyri. Hönnunartillaga fyrir Gránufélagsreitinn

Abstract

Örar tæknibreytingar síðustu alda í kjölfar iðnvæðingar hafa haft varanleg áhrif á þróun borgarsamfélaga. Þróun og framgangur sjávarútvegs var að mörgu leyti driffjöður í þróun samfélags á Íslandi á síðustu öld. Með framvindu iðnvæðingar á heimsvísu síðastliðna áratugi - sérstaklega á Vesturlöndum, hefur hefðbundinn iðnaður og tengd athafnastarfsemiinnan þéttbýla víða skerst eða lagst niður. Því standa nú víða auðathafnarsvæði eftir innan bæja og borga. Með því að svæðin verða bæðiauð og yfirgefin, myndast hin ýmsu vandamál. Svæðin eru berskjölduðgegn hækkandi sjávarmáli og auknu regni, ásamt því sem þau stuðlaekki að auknum útivistar- og dvalartækifærum fyrir íbúa nærumhverfaþessara svæða. Að sama skapi fara efnahagsleg tækifæri forgörðumfyrir nærsamfélagið að svæði sem annars gætu verið í rekstri séu ónýtt.Þessum svæðum þarf að vera fundin endurnýjun og gefin ný hlutverk ítakt við breytt samfélög.Í þessari ritgerð er Gránufélagsreiturinn á Akureyri tekinn til skoðunar með því að takmarki að þróa hönnuartillögu fyrir reitinn. Hönnunartillagan er byggð á fræðilegri samantekt ásamt greiningarvinnu fyrir reitinn sem eru kynnt hér í ritgerðinni. Svæðið er eitt helsta athafnasvæði Akureyrar, og hefur umræða vaxið síðastliðin ár um nauðsyn þess að endurnýja svæðið. Unnið var rammaskipulag fyrir Oddeyri meðframnúgildandi aðalskipulagi Akureyrar - og er það því útgangspunktur fyriralla uppbyggingu á austanverðri Oddeyri. Gránufélagsreiturinn hefursömuleiðis verið í deiglunni síðastliðin ár, ýmist vegna sjávarflóða eðastórkarlalegra hugmynda um uppbyggingu á reitnum. Að sama skapi erbyggðin á Oddeyri hönnuð eftir hefðbundnu 19. byggðarmynstri, og þvíeitt elsta hverfi Akureyrar. Sjónarmið um staðaranda, hverfisverndun ogiðnaðartengda arfleifð svæðisins eru því mikilvægar og vert að taka inní alla umhverfismótun á Gránufélagsreitnum.Framtíðaruppbyggingu á austanverðri Oddeyri hefur því verið fundinfarvegur í gegnum rammaskipulag fyrir hverfið frá árinu 2018. Þar erGránufélagsreitnum lýst sem þróunarreit með blandaða íbúðarbyggð ásamtþjónustu og atvinnustarfsemi.Að þessu sögðu standa bæjaryfirvöld í þrátefli við það hver og hvernig hefja skuli og standa að uppbyggingu á svæðinu. Færsla og flutningur eftirstandandi atvinnustarfsemis og athafnasvæðis af svæðinu er enn óviss, þar sem þessum svæðum hefur ekki enn verið fundinn staður til frambúðar. Þetta hamlar fyrir uppbyggingu á svæðinu til skemmri tíma. Sjónarmið verktaka í þessari uppbyggingu vega sömuleiðis þungt, þar sem minni verkefni eru ekki metin fýsileg til framkvæmda. Það ríkir því enn óvissa hvernig og hvenær þessi svæðistengda uppbygging muni hefjast.Akureyrarbær sem gamall iðnaðarbær gæti nýtt sér í auknum mæli frumkvæðið sem auknum skilningi hérlendis í því að nýta í auknum mæli iðnaðartengda þéttbýlisarfleifð í umhverfismótun eldri athafnarsvæða. Sem dæmi um þetta má nefna Listagilið á Akureyri sem í dag hýsir miðju listar og menningar í bænum. Slík umbreytingarverkefni eru víðast stutt á veg komin hérlendis en Akureyri hefur með þessu áður sýnt að umbreyting þessara svæða til nýrra nota er möguleg. Yfirfærslugildi verkefnins er því bundið í því að vekja athygli á þessum svæðum víðar á Íslandi ásamt því sem að svæðisgreiningar á reitnum gætu veitt innblástur í öðrum sambærilegum verkefnum.