Hvenær verður valdbeiting handhafa lögregluvalds ólögmæt? Hvað einkennir slík tilfelli?

Abstract

Ritgerð þessi fjallar um valdbeitingu handhafa lögregluvalds, hvenær sú valdbeiting verður ólögmæt og hvað einkennir slík tilfelli. Var snert á helstu löggjöf er varðar umfjöllunarefnið og þær þvingunarráðstafanir sem handhafar lögregluvalds hafa heimild til að beita. Framkvæmd var dómarannsókn og voru skoðaðir allir Hæstaréttar og Landsréttardómar sem og allir héraðsdómar sem ekki hafa verið áfrýjaðir og hafa fallið vegna valdbeitingar handhafa lögregluvalds. Alls voru þetta 42 dómar er vörðuðu annars vegar 14. gr. lögreglulaga nr. 90/1996 sem kveður á um heimild til valdbeitingar og hins vegar 132. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 og varða handhafa lögreglunnar en ákvæðið fjallar um brot í starfi. Engum dómum var sleppt til að fá eins nákvæmar niðurstöður og mögulegt var. Meginmarkmið dómarannsóknarinnar var að sjá við hvaða aðstæður valdbeiting þótti ólögmæt og hvort samræmi væri í dómaframkvæmd. Niðurstöður sýndu að töluvert samræmi er í dómaframkvæmd og snerist ólögmæti valdbeitingar helst um að ekki var gætt meðalhófs í framkvæmd þvingunarráðstafana er skerða mikilvæg réttindi manna. Voru það aðstæðurnar frekar er háttsemin sjálf sem höfðu áhrif á hvort lögreglan hafði farið út fyrir valdheimildir sínar og sýndu niðurstöður að lögreglan hefur miklar heimildir til að beita valdi til að ná stjórn á aðstæðum, gæta almannaöryggis og halda uppi lögum og reglu. Þær þvingunaraðgerðir þar sem lögreglan virtist oftast fara út fyrir valdheimildir sínar var er lögreglan gætti ekki meðalhófs við lengd frelsissviptingar eftir handtöku. Var að lokum gerð tillaga að lagabreytingu hvað það varðar.

This thesis discusses the use of police force, when that use of force becomes unlawful and what characterizes such cases. The main legislation regarding the topic and the coercive measures that the police are authorized to use were touched upon. A judicial investigation was carried out and all Supreme Court and National Court judgments as well as all district courts which have not been appealed and which have fallen due to police force were examined. In total, 42 verdicts, which concerned both Article 14. of police law no. 90/1996 and Article 132. of the General Penal Code no. 19/1940 that concern police authority. No verdicts were omitted to get the most accurate results possible. The main goal of the judicial investigation was to see under which circumstances the use of force was considered unlawful and whether there was consistency in judicial practice.The results showed that there was considerable consistency in judicial practice, and the illegality of the use of force mainly concerned the lack of proportionality in police actions. It was the circumstances rather than the conduct itself that influenced whether the police had gone beyond their authority. The coercive measures where the police most often seemed to go beyond their authority were when the police were not proportionate to the length of custody after arrest. In the end, a proposal was made to amend the law in this regard.