Meginreglan um hraða málsmeðferð í sakamálaréttarfari.Hvers vegna skal niðurstaða liggja fyrir innan hæfilegs tíma?

Abstract

Ritgerðin fjallar um meginregluna um hraða málsmeðferð sem fram kemur í 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1994 og 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu sem lögfestur er í lögum nr. 62/1994. Ástæðan fyrir því að þetta viðfangsefni varð fyrir valinu er ákveðin þrýstingur almennings að sakamál fái styttri málsmeðferðartíma. Einnig hefur málshraði kynferðisbrotamála sérstaklega verið til umræðu í samfélaginu sem og á Alþingi nú síðast árið 2021 varðandi kynferðisbrot. Sigríður J. Friðjónsdóttir ríkissaksóknari skipaði starfshóp utan um verkefnið. Skýrsla starfshóps ríkissaksóknara um málsmeðferðartíma kynferðisbrota var gefin út í ágúst árið 2022 og hefur nýst við vinnslu þessarar ritgerðar. Oft er torskilið fyrir þá sem hafa ekki lögfræðilegan bakgrunn að skilja hvað veldur því að málsmeðferðartími sé eins langur og raun verður í sumum tilfellum. Þess vegna tel ég mig knúinn að varpa ljósi á afhverju málsmeðferð dregst við meðferð sakamála. Réttarfar er meginsvið þessarar rannsóknar og til þess að afmarka rannsóknarspurninguna þá beindi höfundur sjónum á meginregluna um hraða málsmeðferð í sakamálaréttarfari. Reglan er grundvallarregla í réttarfari. Lög nr. 88/2008 um meðferð sakamála innihalda ákvæði um málshraðaregluna á hverju stigi máls allt frá rannsókn lögreglu, hjá ákæruvaldi og loks fyrir dómstólum. Í ritgerðinni eru skoðaðir dómar sem tengjast rannsóknarspurningunni og rýnt er í fræðigreinar sem tengjast rannsóknarefninu. Með tilliti til dómaframkvæmdar verður fjallað um afleiðingar brota gegn málshraðareglunni og einnig farið yfir viðmið Mannréttindadómstóls Evrópu fyrir brot á reglunni. Að lokum er samantekt höfundar á umfjöllun og niðurstöður dregnar saman.