Meðferðaróskir í geðheilbrigðisþjónustu: Rýnihóparannsókn á viðhorfum haghafa

Abstract

Bakgrunnur: Meðferðaróskir í geðheilbrigðisþjónustu er vænleg íhlutun til að draga úr þvingun í meðferð og skaðlegum afleiðingum hennar, auka meðferðarheldni og koma í veg fyrir ofbeldisatvik. Meðferðaróskum er ætlað að ljá notendum þjónustunnar rödd í ákvarðanatöku um eigin umönnun ef geðræn veikindi gera vart við sig. Þrátt fyrir mögulegan ávinning virðast meðferðaróskir ekki vera í almennri notkun. Þekking og viðhorf haghafa virðast vera helstu hindrandi þættir í því samhengi.Markmið: Markmið rannsóknar var að skoða viðhorf haghafa í geðheilbrigðisþjónustu á Íslandi til meðferðaróska. Tilgangurinn var að fá vísbendingar um þau tækifæri sem innleiðing á meðferðaróskum getur falið í sér ásamt því að koma auga á mögulegar áskoranir sem takast þarf á við áður en kemur til innleiðingar á íhlutuninni á Íslandi.Aðferð: Rýnihópar voru notaðir við gagnaöflun. Þátttakendur komu úr hópi notenda og fagaðila og voru valdir með tilgangsúrtaki. Rannsóknarsnið var Multiple-Category Design sem leyfði samanburð á milli notenda og fagaðila. Við greiningu gagna var notast við stöðugan samanburð og túlkandi greiningu. Niðurstöður: Nítján einstaklingar tóku þátt í fjórum rýnihópum, einn með notendum (n=4) og þrír með fagaðilum (n=15). Þátttakendur höfðu litla þekkingu á meðferðaróskum og enga reynslu af notkun þeirra. Viðhorf þeirra gagnvart meðferðaróskum voru almennt jákvæð en grundvallarmunur reyndist vera á sjónarmiðum notenda og fagaðila. Notendur sáu mörg tækifæri í að koma persónubundnum þörfum sínum á framfæri og fá að bera ábyrgð á eigin velferð. Að sama skapi fögnuðu fagaðilar valdeflandi áhrifum meðferðaróska fyrir notendur en þeir tjáðu erfiðleika með að láta af stjórn og viðhalda þannig valdaójafnvæginu í meðferðarsambandinu. Ályktanir: Rannsóknin sýnir fram á þörf fyrir frekara samtal milli haghafa um útfærslu meðferðaróska áður en til innleiðingar kemur á íhlutuninni í íslenskri geðheilbrigðisþjónustu. Höfundar leggja til að útbúin verði þróunaráætlun sem felur meðal annars í sér fræðslu, samtal og samsköpun íhlutunar meðal haghafa.