„Lykillinn er að allir taki höndum saman“: Tilviksrannsókn á einkennum nálgunar menntayfirvalda á breytingar á menntakerfinu

Abstract

Markmið rannsóknarinnar er að skýra áhrif aðstæðubundinna þátta í ytra umhverfi og innra skipulagi mennta- og barnamálaráðuneytisins á nálgun þess á breytingar á menntakerfinu. Unnið er út frá viðteknum kenningum samtímans um breytingastjórnun stofnana. Notast er við tilviksrannsókn á þremur umfangsmiklum breytingum á menntakerfinu og eru tilvikin borin saman í þeim tilgangi að skýra áhrif ólíkra áhrifaþátta á nálgun ráðuneytisins á breytingar á menntakerfinu og útkomu breytingaferlanna. Tilvikin eru: 1. Stytting námstíma til stúdentsprófs, 2. Aukið svigrúm framhaldsskólanna til að móta eigin skólanámskrár og 3. Breytt fyrirkomulag samræmds námsmats í grunnskólakerfinu með afnámi samræmdra könnunarprófa og þróun heildstæðs námsmatstækjasafns undir heitinu Matsferill. Tekin voru eigindleg viðtöl við sérfræðinga mennta- og barnamálaráðuneytisins, stjórnendur í framhaldsskólum, grunnskólastjóra og sérfræðing á skólaskrifstofu sveitarfélags á höfuðborgarsvæðinu. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að ráðuneytið hafi yfirleitt nálgast breytingar á menntakerfinu út frá skipulagðri nálgun á breytingar, ítarlegum undirbúningi og samráði við hagsmunaaðila, en lagt framkvæmd breytinganna í hendur undirstofnana sinna og hvorki veitt innleiðingunni stuðning né eftirfylgni. Vísbendingar eru um breytta nálgun ráðuneytisins frá árinu 2021 eftir endurskipulagningu innri starfshátta, en umfang samráðs við hagsmunaaðila í menntakerfinu hefur aukist til muna og innleiðingu hefur verið tryggður stuðningur. Viðmælendur telja mikilvægt að viðhalda þessari þróun.

The aim of the study is to explain the influence of situational factors in the external environment and internal organization of Iceland‘s Ministry of Education and Children on its approach to changes in the education system. The work is based on contemporary organizational change management theories. A case study of three large-scale changes in the Icelandic education system is used as a research method and the cases are compared in order to clarify the impact of different influencing factors on the Ministry's approach to changes in the education system and the outcome of the change processes. The cases are: 1. Shortened term of study for upper secondary schools, 2. Increased scope for the upper secondary schools to design their own curriculum and 3. New arrangement of national assessment in the primary school system with the repeal of standardized survey tests and the development of a comprehensive set of assessment tools under the working title „Matsferill“ (e. Assessmennt process). Qualitative interviews were conducted with experts from the Ministry of Education and Children, administrators in upper secondary schools, a primary school principal and an expert at the school office of a large municipality in the capital area. The results of the study indicate that the ministry has usually approached changes in the education system based on an organized approach to changes, detailed preparation and consultation with stakeholders, but has left the implementation of the changes in the hands of its subordinate agencies without providing support or follow-up to the implementation. There are indications of a shift in the ministry's approach following the reorganization of internal practices in 2021, as the extent of consultation with stakeholders in the education system has increased significantly and implementation processes have been guaranteed support. Interviewees believe it is important to maintain this trend.