Stjórnsýslumeðferð leyfa til sjókvíaeldis : hefur ábyrgð verið dreift of víða?

Abstract

Stjórnsýslumeðferð leyfa til sjókvíaeldis: Hefur ábyrgð verið dreift of víða?Tilgangur þessarar ritgerðar er að varpa ljósi á það leyfisveitingarferli sem er skilyrði til að hægt sé að starfrækja sjókvíaeldi við Ísland. Ferlið samanstendur af umsóknum um ýmis leyfi, möt, álit og umsagnir sem koma frá átta ríkisstofnunum og tveimur ráðuneytum. Eins og gefur að skilja þá er valdi og ábyrgð dreift á marga aðila og getur því verið fremur óljóst hver ber ábyrgð þegar leyfi eru gefin út, þvert á niðurstöður stofnana. Leyfisveitingarferlið er búið að breytast verulega á síðustu tíu árum og hefur verið reynt að einfalda ferlið til muna. Þrátt fyrir það verður núverandi ferli talið fremur flókið, óljóst og tímafrekt. Meðferð umsókna getur tekið mörg ár frá upphafi til enda. Um mikil verðmæti er að tefla við útgáfu leyfa. Því hefur það æxlast þannig að valdi hefur verið komið fyrir hjá mörgum ólíkum stofnunum, til að sporna við ágreiningi um lögmæti starfseminnar. Reynt hefur verið að gera ferlið þannig úr garði að starfsemin sé metin út frá ýmsum sjónarhornum, þ.á m. öryggi siglinga, verndun villtra dýrastofna, náttúruáhrifa, dýravelferðar, byggingaöryggi, umsagna og álita stofnana o.s.frv. Þrátt fyrir það hafa komið upp tilvik þar sem þegar upp er staðið er það aðeins ein stofnun sem tekur endanlega ákvörðun um leyfisveitinguna, sama hvort sú ákvörðun samræmist niðurstöðum annarra stofnana eða ekki.Ákveðin þáttaskil áttu sér stað í lok árs 2018 þegar Alþingi tók fram fyrir hendurnar á framkvæmdavaldinu, felldi úr gildi úrskurð framkvæmdarvaldsins um ólögmæti laxeldis á Vestfjörðum með nýjum lögum. Umrædd lög voru beinlínis afturvirk og með nýrri úrlausnarleið. Lagasetningin beindist að tilteknum aðila og úrskurði. Með lagasetningunni má segja Alþingi hafi tekið fram fyrir hendur á sjálfstæðri úrskurðarnefnd og seilst þannig of langt inn á verksvið framkvæmdavaldins. Lagasetningin er skýrt dæmi um tilhneygingu til að beygja reglur í þágu hagsmuna eldisfyrirtækja sem virðist vera undirliggjandi í brotakenndri og ómarkvissri stjórnsýsluframkvæmd í málaflokknum.

Administrative treatment of licenses for open pen salmon farming: Has responsibility been spread too widely?The purpose of this thesis is to shed light on the licensing process that is a condition for the operation of sea pen salmon farms in Iceland. The process consists of applications for various permits, assessments, opinions and reviews that come from eight government agencies and two ministries. As can be understood, authority and responsibility are distributed among many parties, and it can therefore be rather unclear who is responsible when permits are issued, contrary to the results of other agencies. The licensing process has changed significantly in the last ten years and efforts have been made to greatly simplify the process. Despite that, the current process can still be considered rather complicated, unclear and time-consuming. Processing applications can take years from start to finish.A lot of value is at stake when issuing permits. Therefore, power has been placed in many different institutions, in order to prevent disputes about the legality of the activity. Attempts have been made to make the process so that the activities are evaluated from various perspectives, i.a. safety of navigation, protection of wild animal populations, natural effects, animal welfare, building safety, reviews and opinions of institutions, etc. Despite that, there have been cases where, in the end, it is only one institution that makes the final decision on the granting of the license, regardless of whether that decision conforms to the conclusions of other institutions or not.In 2018 there was a turning point in the matter when Alþingi took action against the executive authority, repealing the executive authority's ruling on the illegality of salmon farming in the Westfjords with a new law. The law in question was directly retroactive and with a new solution. The legislation focused on a specific party and ruling. With the enactment of the law, Alþingi can be said to have decided on an independent decision-making committee, thus reaching too far into the scope of the executive power. The legislation is a clear example of a tendency to bend the rules in favor of the interests of farming companies, which seems to be underlying the fragmentary and ineffective administrative implementation of the issue.