Halli vaxtarferilsins sem spádómur um hagsveiflur

Abstract

Niðurhallandi ávöxtunarferill hefur iðulega spáð fyrir um efnahagssamdrátt í Bandaríkjunum í gegnum tíðina. Niðurhallandi ávöxtunarferill er þegar ávöxtunarkrafa langtíma ríkisskuldabréfa er lægri en ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréfum til skemmri tíma og er algengt að notast við 10 ára og 2ja ára ríkisbréf við skoðunar á vaxtaferlinum. Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar erlendis gegnum tíðina varðandi halla vaxtaferilsins og spádóm hans um efnahagsástand en takmarkaðar rannsóknir hafa verið gerðar hér á landi út frá íslenskum vaxtaferli. Miklar umræður hafa verið undanfarið um hversu vel vaxtaferillinn spáir fyrir um samdrátt og sérstaklega í ljósi þess að niðurhallandi vaxtaferill hefur verið sýnilegur undanfarið án þess að samdráttur hafi fylgt í kjölfarið, a.m.k. enn sem komið er. Þetta hefur valdið hagfræðingum heilabrotum en nokkrar rannsóknir hafa bent til þess að peningastefna landana sé að hafa áhrif auk sífellt aukinnar alþjóðavæðingar og munum við fjalla um það í ritgerðinni. Í ritgerðinni er skoðað samband halla vaxtaferilsins og hagsveiflunnar hér á landi og hvort tengslin milli þessa tveggja þátta hafi breyst með tímanum. Í ritgerðinni er metið hvort halli ávöxtunarferilsins geti bætt spár fyrir hagvöxt umfram einföld líkön. Bæði íslenska og bandaríska hagkerfið eru skoðuð til að auðvelda bæði samanburð og auka skilning á viðfangsefninu. Í rannsókninni er tímaraðagreining notuð með áherslu á Arima-líkön til að þróa einfalt líkan fyrir landsframleiðslu. Kannað er hvort það bæti spálíkanið að nota halla vaxtaferilsins sem viðbótarbreytu auk annara ytri breyta, svo sem verðbólgu, gengisvísitölu og atvinnuleysi. Box-Jenkins aðferðarfræðin ásamt sjálfvirkri Hyndman-Khandakar aðferð var notuð við val á líkani og var KPSS próf notað til að staðfesta sístæði tímaraðar. Ein af helstu niðurstöðum rannsóknarinnar er að það bæti vissulega spágetu tölfræðilíkansins að nota halla vaxtaferilsins sem viðbótarbreytu. Samkvæmt niðurstöðunum gefa spálíkön sem nota halla óverðtryggða vaxtaferilsins nákvæmari spá en þau sem nota halla verðtryggða vaxtaferilsins. Tölfræðilega bestu niðurstöðurnar fengust með því að nota óverðtryggðan halla milli ávöxtunarkröfu 10 ára og 1 árs ríkisskuldabréfa. Til viðbótar við tölfræðilegar niðurstöður og ályktanir er jafnframt fjallað um hvernig þættir eins og peningastefna, markaðsástand og efnahagsaðstæður geta haft áhrif á halla vaxtaferilsins milli tímabila og möguleg áhrif á spágetu hans fyrir hagsveiflur.Lykilorð eru: Vaxtarferlar, halli vaxtaferilsins, hagsveiflur, skuldabréfamarkaðir, efnahagssamdráttur, spálíkan, Box-Jenkins aðferð, Arima-líkön og Hyndman-Khandakar.