Kauphlaup og krónur : hafa laun og kaupmáttur haldið í við verðhækkanir á fasteignamarkaðnum?

Abstract

Markmið þessarar rannsóknar var að skoða hvernig laun, kaupmáttur, lánareglur og aðgerðir stjórnvalda hafa mótað fasteignamarkaðinn á Íslandi frá árinu 2000, með sérstakri áherslu á áhrifin á fyrstu kaupendur. Í gegnum tíðina hefur húsnæðisverð hækkað verulega, en laun og kaupmáttur hafa ekki haldið í við þessa þróun, sem hefur gert það að verkum að ungt fólk á í erfiðleikum með að eignast sína fyrstu íbúð. Rannsóknin byggðist á megindlegri aðferðafræði þar sem gögn um meðal íbúðaverð, launavísitölur og kaupmátt voru greind. Einnig voru skoðaðar breytingar á lánareglum og stuðningsaðgerðir stjórnvalda. Auk þess var framkvæmd könnun á viðhorfi almennings til fasteignamarkaðarins. Niðurstöðurnar sýna að þrátt fyrir ýmsar stuðningsaðgerðir stjórnvalda, eins og hlutdeildarlán og skattfrjálsa úttekt séreignarsparnaðar, hafa hækkanir á fasteignaverði og strangar lánareglur gert það erfitt fyrir marga að komast inn á markaðinn. Fyrir fjármálahrunið árið 2008 var auðveldara að eignast húsnæði vegna hagstæðari lánskjara og betra aðgengis að lánsfé, en hrunið olli miklum samdrætti og hertri reglusetningu. Áhrifin af Covid-19 faraldrinum og nýjustu efnahagsaðgerðir stjórnvalda voru einnig skoðuð til að meta nýjustu þróunina á markaðnum. Rannsóknin bendir til þess að frekari aðgerða sé þörf til að bæta aðgengi ungs fólks að fasteignamarkaði og tryggja jafnvægi milli launa, kaupmáttar og íbúðaverðs.