„Einkalífið er líka rosalega mikið að spila inn í, ekki bara starfið" : reynsla grunnskólastjórnenda af vinnutengdri streitu grunnskólakennara.

Abstract

Á undanförnum árum hefur umræða um álag og streitu aukist í samfélaginu og bent hefur verið á að langvarandi streita geti haft neikvæð áhrif á bæði andlega og líkamlega heilsu einstaklinga. Margir íslenskir grunnskólakennarar finna fyrir vinnutengdri streitu. Fjöldi rannsókna hefur beinst að streituvöldum í grunnskólakennarastarfinu og þeim þáttum sem geta verið verndandi gegn álagi og streitu. Niðurstöður rannsókna sýna að ýmislegt í starfsumhverfi grunnskólakennara getur haft áhrif á upplifun þeirra á streitu og álagi og að þar spili grunnskólastjórnendur veigamikið hlutverk vegna ábyrgðar sinnar og áhrifa. Markmið þessarar rannsóknar er að varpa ljósi á upplifun íslenskra grunnskólastjórnenda af vinnutengdri streitu grunnskólakennara, hvernig hún birtist þeim og hvernig þeir annars vegar vinna gegn henni og hins vegar bregðast við henni. Upplifun grunnskólastjórnenda á vinnutengdri streitu grunnskólakennara hefur lítið verið rannsökuð en tilgangur þessarar rannsóknar er að dýpka skilning og auka þekkingu á málefninu út frá sjónarhorni grunnskólastjórnenda. Níu grunnskólastjórnendur tóku þátt í rannsókninni, sjö konur og tveir karlar. Notuð var eigindleg aðferðafræði og hálf-opin viðtöl tekin við þátttakendur. Rannsóknarniðurstöður benda til þess að grunnskólastjórnendur séu meðvitaðir um að grunnskólakennarastarfið sé streituvaldandi og að þar spili umfang starfsins og vinnutími stóran þátt. Grunnskólastjórnendur nýta meðal annars styðjandi stjórnunarhætti og teymisvinnu til að fyrirbyggja streitu og álag hjá grunnskólakennurum og bregðast við streitueinkennum til dæmis með skipulagsbreytingum og með því að bjóða sértækan stuðning. Rannsóknarniðurstöðurnar benda til þess að vinnutengd streita grunnskólakennara sé tilkomin vegna samverkandi áhrifa vinnu og einkalífs og að persónulegt líf hvers og eins grunnskólakennara sé mikill áhrifavaldur þegar grunnskólakennarar eru að fást við streitueinkenni og kulnun. Viðbrögð grunnskólastjórnenda byggðust fyrst og fremst á reynslu þeirra og hyggjuviti og huga þarf betur að stuðningi við grunnskólastjórnendur og mótun verkferla í flóknum mannauðsmálum.

In recent years the discussion about stress and stress factors has increased in the community, and it has been pointed out the long-term stress can have negative effects on both the mental and physical health of people. A lot of Icelandic primary school teachers suffer from work related stress. Much research has been done looking into the stress factors of the job and what factors can protect against stress. The results show that many aspects of the working environment of primary school teachers can affect their experience of stress, and school managers play an important role in this due to their responsibilities and influence.The goal of this research is to shed a light on the experience of Icelandic school managers regarding the work-related stress of primary school teachers, how it appears to them, and both how they work against it and how they react to it. The experience of school managers regarding the work relates stress of primary school teachers has not been researched extensively, but the purpose of this research is to deepen the understanding of this and increase knowledge of the matter from the perspective of primary school managers.Nine primary school teachers participated in the research, seven women and two men. A qualitative method was used, and semi-structured interviews were conducted with the participants.The research findings suggest that primary school managers are aware of the job-related stress experienced by primary school teachers, where the extent of the job and working hours play an important role. School managers utilize, among other things, supportive management methods and teamwork to alleviate workload stress for teachers and respond to stress-related symptoms by, for example, implementing organizational changes and offering specific support. The research findings indicate that the work-related stress of primary school teachers is mainly influenced by the simultaneous effects of work and private life, and that the private life of each primary school teacher is significant in how they cope with stress-related symptoms and burnout. The reaction of school management is primarily based on experience and common sense, highlighting the importance of providing support for primary school management and developing work processes to address complex human resource issues.