Mat dómstóla á skilyrðum neyðarvarnar skv. 12. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940

Abstract

Ritgerð þessi fjallar um mat dómstóla á neyðarvörn samkvæmt núgildandi lagaramma. Ákvæði 12. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 (hgl.) felur í sér að verk sem unnið er í neyðarvörn er refsilaust að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, sem tiltekin eru í ákvæðinu. Umrædd skilyrði fela í sér mikið svigrúm til mats hverju sinni og því í höndum dómstóla að meta hvort skilyrðum 12. gr. hgl. um refsileysi sé fullnægt. Markmiðið með ritgerðinni er að kanna hvernig matinu er háttað hjá íslenskum dómstólum. Megináhersla er lögð á dómaframkvæmd til þess að fá innsýn í það hvernig matinu er háttað þegar kemur að slíkum málum. Eftir rannsókn á þeim dómum, sem fjallað er um í ritgerðinni, komst höfundur að þeirri niðurstöðu að mat dómstóla á neyðarvörn skv. 12. gr. hgl. getur oft á tíðum verið flókið. Dómstólar virðast allt að einu vanda vel til verka og nýta öll þau gögn sem málið varðar, hverju sinni. Í íslenskri dómaframkvæmd er ekki algengt að neyðarvarnarverk sé dæmt refsilaust á grundvelli 12. gr. hgl. og hefur það einungis gerst örfáum sinnum.

This thesis explores the judicial evaluation of self-defense within the contemporary legal framework. Article 12 of the Icelandic penal code no. 19/1940 stipulates that actions undertaken in self-defense may be exempt from punishment under specified conditions. These conditions afford considerable scope for individual assessment in each case, thereby placing the onus on the courts to determine whether the prerequisites for impunity outlined in article 12 of the penal code are met. The objective of this study is to investigate the methodology employed by Icelandic courts in conducting such assessments, with a primary emphasis on the analysis of relevant case law. Upon examining the legal precedents of Icelandic courts discussed in this paper, it is evident that the assessment of self-defense under article 12 often entails considerable complexity. The courts demonstrate diligent scrutiny and utilize all pertinent evidence in their evaluations. The case law shows that instances where an act of self-defense is deemed unpunished on the grounds of article 12 by Icelandic courts, are infrequent and have occurred only sporadically.