Líðan barna og ungmenna í samræðum á öðru máli: Hefur eigið mat á tungumálafærni áhrif á sjálfsöryggi og stress í samræðum meðal barna og ungmenna 10–16 ára þegar þau nota annað mál en móðurmál sitt?

Abstract

Inngangur: Munur á málkunnáttu barna sem hafa samfélagsmálið sem fyrsta mál og þeirra sem hafa það sem annað mál er mun meiri á Íslandi en í öðrum löndum þar sem rannsóknir hafa verið gerðar. Meira en helmingur barna á Íslandi sem hafa annað móðurmál en íslensku er meira en tveimur staðalfrávikum fyrir neðan kunnáttu jafnaldra sem hafa íslensku að móðurmáli. Þar að auki er ósamræmi í tungumálakunnáttu fjöltyngdra ungmenna á Íslandi þar sem virðist vera handahófskennt hvaða tungumál er þeirra sterkasta mál, hvort sem það er íslenska, enska, þeirra móðurmál eða annað mál sem talað er á heimilinu. Þessi einstaklingsmunur á börnum sem hafa íslensku sem annað mál er aðalviðfangsefni þessarar rannsóknar og beinist hún að líðan barna og ungmenna sem hafa íslensku sem fyrsta og annað mál þegar þau eiga í samræðum. Samhliða því eru einnig skoðaðar samræður hjá börnum og ungmennum sem hafa íslensku að móðurmáli en töluðu saman á ensku. Athugað er hvað hefur áhrif á samræður barna og ungmenna þegar þau tala annað mál en móðurmál sitt og er þá sérstaklega horft á mat íslensku- og enskukunnáttu, sjálfsöryggi, stress, skilning og hreim en allt þetta eru þættir sem geta haft áhrif á árangur samskipta og hvaða tungumál einstaklingar kjósa að nota hverju sinni. Einnig er skoðað hvernig þessir þættir tengjast og hvort einhver munur sé á hópunum í rannsókninni. Hún er hluti af stærri rannsókn og er henni stjórnað af Elínu Þöll Þórðardóttur.Aðferð: Þátttakendur rannsóknarinnar voru 50 talsins og deildust niður í 25 pör. Pörin skiptust niður í tvo hópa; hópur 1 samanstóð af 11 pörum þar sem annar þátttakandinn var með íslensku sem annað móðurmál (M2) og hinn sem móðurmál (M1). Hinn hópurinn samanstóð af 14 pörum þar sem báðir þátttakendur voru með íslensku sem móðurmál (M1). Pörin í hópunum voru beðin um að tala saman, hópur 1 á íslensku og hópur 2 á ensku. Rannsókninni er skipt niður í tvo hluta; rannsókn 1 þar sem unnið var úr spurningalistum sem pörin svöruðu meðan á samræðunum stóð og rannsókn 2 þar sem unnið var úr viðtölum sem tekin voru við hvern þátttakanda í lok samtalanna. Eftir hverjar þrjár mínútur af samræðunum voru þátttakendur beðnir um að fylla út spurningalista sem innihélt spurningar á Likert-kvarða 1 til 9 um eigið mat og mat á viðmælandanum varðandi sjálfsöryggi, stress, skilning og hreim. Þetta ferli endurtók sig fjórum sinnum. Fyrstu tveir hlutar samræðanna voru um umræðuefni sem rannsakandi stakk upp á. Í tveimur seinni hlutunum var reynt að forðast hefðbundið samtal með breyttum aðstæðum þar sem þátttakendur áttu að raða saman myndum þannig að úr varð myndasaga. Svörin sem komu fram á öllum fjórum spurningalistum voru unnin í SPSS þar sem munur milli hópa var skoðaður og lýsandi tölfræði var sett fram um breytingar sem áttu sér stað meðan á samræðunum stóð. Rannsókn 2 fól í sér viðtöl sem voru tekin við hvern þátttakanda. Viðtölin voru hálfstöðluð þar sem farið var eftir spurningalista en ef þátttakandi kom með aðrar athugasemdir var spurt nánar út í þær. Spurningalistinn samanstóð af fimm spurningum þar sem spurt var um skoðun þeirra á samræðunum, nánar var spurt um hvort samræður gengju almennt svona vel eða illa og hvað hefði gert samtalið betra. Í lokin var hópur 1 spurður hvort samtalið hefði verið auðveldara hefði það farið fram á ensku og hópur 2 var spurður hvort samtalið hefði verið auðveldara hefði það farið fram á íslensku. Niðurstöðurnar voru unnar með eigindlegri þemagreiningu.Niðurstöður: Niðurstöður úr rannsókn 1 sýna að töluverður einstaklingsmunur var á líðan þátttakenda og mati þeirra á sjálfsöryggi og stressi. Matið breyttist einnig yfir tímann þegar leið á samræðurnar þar sem kerfisbundin aukning varð í sjálfsöryggi, sérstaklega hjá þeim sem voru með íslensku sem móðurmál. Þrátt fyrir þetta var enginn marktækur munur á milli hópanna í mati á sjálfsöryggi og stressi. Ekki var heldur marktækur munur á milli hópanna í hvernig þeir mátu tungumálakunnáttu sína, hvorki hjá börnum og ungmennum með íslensku sem móðurmál að tala við hver annan á ensku, né hjá þeim þar sem annar einstaklingurinn er með annað móðurmál. Fram kom marktækur munur á hvernig þátttakendur mátu sinn eiginn hreim. Hópur 2 mat sig vera með meiri erlendan hreim en hópur 1, en þau pör töluðu saman á ensku og má túlka það sem svo að þau væru fremur gagnrýnin á eigin hreim og hreim hins í ensku í samanburði við þátttakendur sem töluðu saman á íslensku. Fram kom marktæk jákvæð fylgni á milli þess hvernig þátttakendur mátu sig sjálfa og viðmælanda sinn. Niðurstöður úr rannsókn 2 sýndu að öllum þátttakendum fannst samskiptin ganga vel og var ekkert afgerandi svar sem sýndi fram á hvað hefði mátt gera samskiptin enn betri. Mikill meirihluti hóps 2 sagði að samskiptin hefðu gengið betur hefðu þau farið fram á íslensku. Einnig taldi meirihluti í hópi 1 að samskiptin hefðu verið betri hefðu þau farið fram á ensku, sem stangast á við mat á íslenskukunnáttu þeirra þar sem M2 þátttakendur mátu íslenskukunnáttu sína jafn góða og M1.

Introduction: The difference in language proficiency between children who have the social language as their first language and those who have it as a second language is much larger in Iceland than in other countries where research has been conducted. More than half of the children in Iceland who have a mother tongue other than Icelandic are more than two standard deviations below the proficiency level of their peers who have Icelandic as their mother tongue. Additionally, there is large variability in the language proficiency of multilingual adolescents in Iceland, where it seems completely random which language is their strongest, whether it is Icelandic, English, or their mother tongue spoken at home. This individual variation among children who have Icelandic as a second language is the main focus of this research, which examines conversations among adolescents who have Icelandic as their first or second language. Alongside, conversations are examined in which adolescents of Icelandic mother tongue spoke together in English. The study investigates what affects the conversations of adolescents when they speak a language other than their mother tongue, particularly focusing on the evaluation of Icelandic and English proficiency, self-confidence, stress, comprehensibility and accent, as these factors can influence communication and their choice of language. This study also explores how these factors are interrelated and whether there is any difference between groups in the research. The study is part of a larger research project directed by Elín Þöll Þórðardóttir. Method: The participants in the study were 50 in total and were divided into 25 pairs. The pairs were divided into two groups: Group 1 consisted of 11 pairs where one participant had Icelandic as a second language (M2) and the other had Icelandic as their mother tongue (M1). The other group consisted of 14 pairs where both participants had Icelandic as their mother tongue (M1). The pairs in the groups were asked to have conversations; Group 1 in Icelandic and Group 2 in English. The study is divided into two parts: Study 1, where questionnaires were filled out by the pairs during the conversations and were analyzed, and Study 2, where interviews were conducted with each participant at the end of the conversations which were also analyzed. After every three minutes of conversation, participants were asked to fill out a questionnaire that included questions on a Likert scale from 1 to 9 where they rated themselves as well as their interlocutor regarding self-confidence, stress, comprehensibility and accent. This process was repeated four times. In the first two parts of the conversations the pairs discussed topics suggested by the researcher. In the latter two parts, an attempt was made to avoid traditional conversation by making the pairs work together. They were asked to make a story out of several pictures. The responses from all four questionnaires were processed in SPSS, where differences between groups were examined and descriptive statistics were presented about changes that occurred during the conversations. Results: The results from Study 1 show that there was considerable individual variation in participants’ evaluations of self-confidence and stress. The evaluation also changed over time during the conversation, with a systematic increase in self-confidence, especially among those whose mother tongue was Icelandic. Despite this, there was no significant difference between the groups in their evaluations of self-confidence and stress. There was also no significant difference between the groups in how they assessed their language skills, neither among adolescents with Icelandic as their mother tongue when speaking to each other in English nor among adolescents where one participant had a different mother tongue. However, there was a significant difference in how participants evaluated their own accent. Group 2 rated themselves as having a stronger foreign accent than Group 1; group 2 conversed in English. This can be interpreted as them being more critical of their own accent and the accent of their partner in English compared to participants who spoke together in Icelandic. A significant positive correlation was found between how participants rated themselves and how they rated their partner. The results from Study 2 showed that all participants felt that the communication went well, and there was no conclusive answer as to what could have made the conversation better. A large majority of Group 2 said that the conversation would have gone better if it had been in Icelandic. There was also a majority in Group 1 who believed that the communication would have been better if it had been in English, which contradicts their evaluation of their Icelandic skills, as M2 participants rated their Icelandic skills as equal to those of M1 participants.