Staða heimilislausra ungmenna með miklar og flóknar þjónustuþarfir í Reykjavík: Þýðisrannsókn úr gagnagrunni neyðarskýlanna hjá Reykjavíkurborg árið 2022

Abstract

Samkvæmt erlendum rannsóknum eru heimilislaus ungmenni einstaklingar sem eru yfirleitt að kljást við alvarleg vandamál, líkt og vímuefnaröskun, geðraskanir og í mörgum tilfellum tvíþættan vanda. Íslenskar úttektir á stöðu heimilislausra í Reykjavík árin 2009, 2012, 2017 og 2021 sýna einnig að vímuefnaröskun og geðraskanir er algengt meðal heimilislausra. Markmið þessarar rannsóknar er að skoða stöðu heimilislausra ungmenna með miklar og flóknar þjónustuþarfir á aldrinum 18 til 24 ára í Reykjavík ásamt því að skoða hvaða úrræði og þjónustu sá hópur hefur nýtt sér. Rannsóknin er megindleg þýðisrannsókn þar sem notast hefur verið við innihaldsgreiningu til þess að breyta eigindlegum gögnum úr málaskrám velferðarsviðs Reykjavíkurborgar í megindlegar upplýsingar. Aflað var gagna um þau ungmenni á aldrinum 18 til 24 ára sem gistu í neyðarskýlum árið 2022. Unnið var með gögn um húsnæðisumsóknir, vanda einstaklinganna, atvinnustöðu og hvaða úrræði og þjónustu þau hefðu nýtt sér. Þátttakendur rannsóknarinnar voru 40 talsins, 26 karlar, 13 konur og 1 kynsegin. Flest eða 90% voru með íslenskt ríkisfang. Um helmingur þátttakenda var með Reykjavík skráð sem sitt sveitarfélag og á innihaldsgreining gagna við 21 af 23 einstaklingum sem voru skráðir með lögheimili í Reykjavík. Meginniðurstöður rannsóknarinnar eru að um langtíma heimilisleysi er að ræða í einhverjum tilfellum. Af 21 einstaklingum voru 17 með umsókn um félagslegt leiguhúsnæði hjá Reykjavíkurborg og um helmingur þeirra var með húsnæðislaus sem skráða búsetuaðstæður, 12% á áfangaheimili, 23% á stofnun, 6% í leiguhúsnæði, 6% hjá ættingjum og 6% annað. Flestir eða 19 áttu við vímuefnaröskun að etja, 13 með geðröskun og 12 með tvíþættan vanda. Allir þátttakendurnir höfðu þegið fjárhagsaðstoð, allir nema einn fengið félagslega ráðgjöf, 17 verið í þjónustu hjá barnavernd, 17 í meðferð vegna vímuefnaröskunnar og 13 í þjónustu vegna geðröskunnar.

According to international studies, homeless youth are typically individuals facing serious challenges such as substance use disorders, mental health issues, and, in many cases, co-occurring disorders. Icelandic reviews of homelessness in Reykjavík from the years 2009, 2012, 2017, and 2021 similarly indicate that substance use disorders and mental health conditions are common among the homeless population. The aim of this study was to examine the situation of homeless youth aged 18 to 24 in Reykjavík with extensive and complex service needs, as well as to assess what resources and services this group has utilized.This research was a quantitative population study that employed content analysis to convert qualitative data from case files maintained by the Reykjavík Welfare Division into quantitative information. Data were collected on young individuals aged 18 to 24 who stayed in emergency shelters in 2022. The data included housing applications, individual challenges, employment status, and the resources and services they accessed. The study included 40 participants: 26 men, 13 women, and 1 non-binary individual. Most participants (90%) were Icelandic citizens. About half were officially registered as residents of Reykjavík, and content analysis was performed on data for 21 out of 23 individuals with legal residence in Reykjavík. The main findings indicate that long-term homelessness was an issue in some cases. Of the 21 individuals, 17 had applied for social rental housing with Reykjavík Municipality. About half had their housing status listed as "homeless," while 12% were in transitional housing, 23% in institutions, 6% in rental housing, 6% with relatives, and 6% in other living situations. Most participants or 19 experienced substance use disorders, 13 had mental health disorders, and 12 had co-occurring disorders. All participants had received financial assistance, all but one had accessed social counseling, 17 had been under child protection services, 17 had undergone treatment for substance use disorders, and 13 had received mental health services.