Tjáningarfrelsi opinberra starfsmanna. Hvenær verður tjáning skoðana skaðleg? Tjáningarfrelsi opinberra starfsmanna í viðkvæmum málaflokkum

Abstract

Markmið ritgerðarinnar er að greina lagalegan grundvöll tjáningarfrelsis opinberra starfsmanna og þær takmarkanir sem því geta fylgt. Sérstök áhersla er lögð á að skoða hvernig dómstólar og stjórnvöld vega og meta tjáningarfrelsi í ljósi krafna um hlutleysi, fagmennsku og traust til stjórnsýslunnar. Í ritgerðinni er fjallað um þróun tjáningarfrelsis í sögulegu og lagalegu samhengi og litið til helstu réttarheimilda á borð við 73. gr. stjórnarskrárinnar, 10. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins nr. 70/1996. Áhersla er lögð á að greina við hvaða aðstæður takmarkanir á tjáningu opinberra starfsmanna geta talist réttlætanlegar, sérstaklega þegar um er að ræða tjáningu um viðkvæma málaflokka, svo sem innflytjendamál, kynþáttafordóma, kynjajafnrétti eða önnur samfélagsleg álitamál. Í slíkum tilvikum getur reynst flókið að meta hvort um sé að ræða lögmæta tjáningu einstaklings eða tjáningu sem skerðir traust til stjórnsýslunnar eða brýtur gegn skyldum opinberra starfsmanna. Farið er í framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu á þessu sviði. Jafnframt er tekið til skoðunar hvort takmarkanir á tjáningu geti verið strangari gagnvart ákveðnum hópum opinberra starfsmanna vegna starfs þeirra. Þá er einnig fjallað um hugtakið hatursorðræða og hvernig það tengist umræðu um viðkvæma málaflokka, með hliðsjón af ákvæðum almennra hegningarlaga og túlkun Mannréttindadómstóls Evrópu. Að lokum er dregið fram hvaða áskoranir felast í því að tryggja jafnvægi milli réttar einstaklinga til tjáningar, sérstaklega um málefni sem varða samfélagið í heild, og þess markmiðs að vernda heilbrigða, hlutlausa og trausta stjórnsýslu. Rýnt er í hvort núverandi löggjöf og framkvæmd dómstóla og stjórnvalda dugi til að tryggja þetta viðkvæma jafnvægi.