Málamyndahjúskapur í íslenskum rétti : túlkun og beiting 1. og 2. mgr. 92. gr., sbr. 8. mgr. 70. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 með hliðsjón af EES-rétti

Abstract

Undanfarin ár hafa fjölmörg Evrópuríki hert reglur um innflytjendamál, sem hefur leitt til aukinnar áherslu á fjölskyldusameiningu sem leið til dvalar. Í þessu samhengi hefur málamyndahjúskapur orðið að umtalsverðu álitamáli. Í ritgerðinni er sjónum beint að því hvernig íslensk stjórnvöld meta málamyndahjúskap í tengslum við umsóknir um dvalarleyfi á grundvelli fjölskyldusameiningar, með sérstakri áherslu á 1. og 2. mgr. 92. gr., sbr. 8. mgr. 70. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.Markmið þessarar ritgerðar er að kanna hvort beiting 1. og 2. mgr. 92. gr., sbr. 8. mgr. 70. gr. laga um útlendinga og framkvæmd íslenskra stjórnvalda við mat á málamyndahjúskap samrýmist 35. gr. tilskipunarinnar 2004/38/EB, eins og hún hefur verið túlkuð af EFTA-dómstólnum og Evrópudómstólnum. Rannsóknin byggir á greiningu laga, stjórnsýsluframkvæmdar og dómafordæma. Jafnframt er íslensk framkvæmd borin saman við norskan rétt til að varpa ljósi á stöðu hennar í norrænu samhengi. Helstu niðurstöður sýna að íslensk stjórnsýsluframkvæmd er ekki í fullu samræmi við þær kröfur sem leiða af EES-rétti. Samkvæmt dómaframkvæmd EFTA-dómstólsins, m.a. í málum Kerim og Q o.fl., ber að beita tvíþættu mati þegar grunur leikur á málamyndahjúskap. Í fyrsta lagi þarf að meta hlutlægan þátt, þ.e. hvort raunverulegt samband eða fjölskyldulíf sé til staðar. Í öðru lagi þarf að meta huglægan þátt, þ.e. hvort megintilgangur hjúskaparins hafi verið að afla dvalarréttar. Rannsóknin leiðir í ljós að íslensk stjórnvöld leggja höfuðáherslu á huglæga þáttinn án þess að leggja fullnægjandi og kerfisbundið mat á þann hlutlæga, sem er forsenda matsins samkvæmt EES-rétti. Þessi nálgun er í andstöðu við túlkun á 35. gr. tilskipunarinnar, sem ber að skýra með hliðsjón af réttinum til fjölskyldulífs samkvæmt 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.

In the recent years, many European countries have tightened immigration reglulations, leading to increased emphasis on family reunification as a basis for residence. In this context, marriages of convenience have become a significant issue. The thesis focuses on how Icelandic authorities assess such marriages in applications for residence permits based on family reunification, with particular emphasis on Article 92(1) and (2), cf. Article 70(8) of the Act on Foreigners No. 80/2016.The aim of this thesis is to examine whether the application of these provisions and their implementation by the Icelandic authorities in assessing the marriages of convenience are compatible with Article 35 of the Directive 2004/38/EB, as interpreted by the EFTA Court and the European Court of Justice. The study is based on an analysis of legislation, administrative practice and case law. Furthermore, Icelandic practice is compared with Norwegian law to shed light on it‘s position in the Nordic context.The main findings show that Icelandic administrative practice does not fully meet the requirements of EEA law. According to the case law of the EFTA Court, such as case Kerim and Q and Others, a twofold test should be applied when there is suspicion of a marriage of convenience. First, the objective element must be assessed, i.e. whether a genuine relationship or family life exists. Second, the subjective element, i.e. whether the main purpose of the marriage was to obtain a right of residence. The study reveals that Icelandic authorities place the primary emphasis on the subjective element without adequately and systematically assessing the objective element, which is the premise for the assessment under EEA law. This approach is not in alignment with the interpretation of Article 35 of the Directive, which should be interpreted in light of the right to respect for private and family life under Article 8 of the European Convention on Human Rights.