The Icelandic collective unconscious : a jungian study of word associations and sagas

Abstract

Markmið þessarar rannsóknar var að kanna hvernig erkitýpur birtast í orðatengslaprófi Carls Jung í íslensku úrtaki og hvernig þær tengjast erkitýpum sem finnast í Brennu-Njáls sögu og Laxdælu. Þó svo að fyrri rannsóknir hafi kannað erkitýpur í ýmsu samhengi, er lítið til af reynslurannsóknum á birtingarmyndum þeirra. Notkun orðatengslaprófa með blönduðum rannsóknaraðferðum, til að rannsaka mynstur erkitýpa, hefur hingað til ekki verið algeng. Í þessari rannsókn var notast við bæði megindlegar og eigindlegar rannsóknaraðferðir þar sem 56 íslenskir þátttakendur svöruðu orðatenglsaprófi. Þátttakendur svöruðu 50 áreitisorðum þar sem að viðbragðstími þeirra var mældur og svör í kjölfarið þemagreind. Áreitisorðin voru fengin úr hefðbundnum orðatengslalistum, Archetypal Symbolic Inventory og Íslendingasögum. Orðin voru flokkuð í hlutlaus orð, tilfinningahlaðin eða flókin/átakanleg orð. Þær erkitýpur sem voru mest áberandi í úrtakinu voru skugginn og sjálfið. Skugginn birtist oftast í tengslum við flókin/átakanleg áreitisorð eins og höfnun, ótta og einmanaleika. Sjálfið birtist hins vegar oftast með tilfinningahlöðnum áreitisorðum eins og sál, frelsun og eilífð. Langur viðbragðstími tengdist djúpum og táknrænum svörum, sem styður kenningu Jungs um að falin innri togstreita geti truflað meðvitaða úrvinnslu og leitt í ljós ómeðvituð tilfinningatengsl. Svör við áreitisorðum úr Íslendingasögunum kölluðu mestmegnis fram erkitýpur eins og skuggann, hetjuna og stríðsmanninn, sem var í samræmi við þemu sagnanna. Niðurstöðurnar benda til þess að mynstur erkitýpa birtist í ómeðvituðum hugrenningartengslum við orð og að menningararfur eins og Íslendingasögurnar gætu ennþá átt þátt í mótun þessara hugrenningartengsla. Niðurstöðurnar benda einnig til þess að orðatengslapróf geta verið gagnleg mælitæki til að kanna sameiginlega dulvitund í mismunandi menningarlegu samhengi.

This study aimed to explore how archetypes emerge in Carl Jung's Word Association Test (WAT) in an Icelandic sample, and how they relate to archetypes found in Brennu-Njáls saga and Laxdæla saga. Although previous studies have examined archetypes in various contexts, empirical research on how they emerge remains limited. The potential of using the WAT to uncover archetypal patterns, particularly through integrated quantitative and qualitative analysis, has been overlooked. This study employed a mixed-methods approach in which 56 Icelandic participants completed a Word Association Test (WAT). Participants' reaction times (RT) were recorded in response to 50 stimulus words, and their verbal responses were analysed thematically. The stimulus words were categorised as neutral, emotionally charged, or complex and derived from standard WAT lists, the Archetypal Symbol Inventory (ASI), and Icelandic sagas. The most prominent archetypes activated in this sample were the Shadow and the Self. The Shadow was frequently triggered by conflict–related words (e.g., rejection, fear, loneliness) and the Self by emotionally charged stimuli (e.g., soul, salvation, eternity). Longer RTs were associated with deeper, more symbolic responses, supporting Jung's theory that hidden emotional conflicts interfere with conscious processing and may reveal unconscious emotional material. Responses to saga-derived stimulus words activated archetypes such as the Shadow, Hero, and Warrior, which aligned with themes from the sagas. These findings suggest that archetypal patterns emerge through unconscious associations and cultural narratives, such as the Icelandic sagas, may still shape these associations. This study highlights the Word Association Test (WAT) as a valuable tool for exploring the collective unconscious across different cultural contexts.