Breytingar á farvegum jökuláa á Skeiðarársandi: 1991–2009

Abstract

Markmið þessarar rannsóknar er að kortleggja þær breytingar sem orðið hafa á farvegum jökuláa á Skeiðarársandi árin 1991-2009. Miklar breytingar hafa orðið á tímabilinu sem þessi rannsókn nær yfir. Mikil setmyndun varð við útföll Skeiðarár og Gígjukvíslar í jökulhlaupinu sem fylgdi Gjálpargosinu 1996 (Smith o.fl, 2006) en heildarrúmmál hlaupsins var um 3,6 km3 (Helgi Björnsson, 1997). Við rannsóknina var notast við fjarkönnunargögn úr gervitunglunum SPOT 5 og TerraSAR-X. Einnig voru notaðar loftmyndir úr loftmyndasafni Landmælinga Íslands. Gervitunglamyndir voru réttar upp á hæðarlíkan og loftmyndir voru réttar upp við kortagrunn Landmælinga Íslands. Kortavinna fór fram í ArcMap frá Esri. Jökulár og jökullón voru teiknuð upp sem flákar og sýnd á korti í 3. kafla. Þróun jökuljaðars Skeiðarárjökuls var einnig kortlögð til þess að sýna hop jökulsins. Helstu niðurstöður eru þær að Gígjukvísl breyttist töluvert í kjölfar jökulhlaupsins haustið 1996 og stór lón mynduðust við útföll árinnar á tímabilinu. Stærstu jökullónin sem mynduðust eru við útföll Gígjukvíslar. Skeiðará breytti útföllum sýnum töluvert á tímabilinu á meðan að Súla hélt útfalli sýnu að mestu óbreyttu. Í júlí 2009 breyttist farvegur Skeiðará þannig að í lok tímabilsins rann hún vestur með jöklinum í Gígjukvísl. Meginástæður tilfærslu Skeiðarár eru hop jökulsporðsins og lækkun jökulsins á milli útfalla Gígjukvíslar og Skeiðarár. Miklar breytingar urðu á Gígjukvísl í kjölfar þess að vatn fór að renna í hana úr Skeiðará. Hop jökulsins var mikið á tímabilinu. Vesturhluti jökulsins rýrnaði um 5 km2, miðhluti rýrnaði um 9,5 km2 og austurhlutinn um 2 km2. SPOT 5 og TerraSAR-X myndir reyndust mjög vel við kortlagningu en ratsjármyndir krefjast nokkurrar reynslu til að túlka þær og vinna úr þeim.