is Íslenska en English

Lokaverkefni (Bakkalár)

Háskóli Íslands > Félagsvísindasvið > B.A./B.Ed./B.S. verkefni - Félagsvísindasvið >

Vinsamlegast notið þetta auðkenni þegar þið vitnið til verksins eða tengið í það: https://hdl.handle.net/1946/7879

Titill: 
  • Af hvaða réttarheimildalega grundvelli leiðir endurskoðunarvald dómstóla á stjórnskipulegu gildi laga?
Námsstig: 
  • Bakkalár
Útdráttur: 
  • Almennt hefur dómstólum verið falið endurskoðunarvald um stjórnskipulegt gildi laga. Hins vegar greinir fræðimenn á um af hvaða réttarheimildalega grundvelli þetta vald dómstóla leiði. Byggist það á stjórnskipunarvenju, leiðir það af túlkun á ákvæðum stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 eða má uppruna þess rekja til fordæma dómstóla? Eða má jafnvel leiða það af sjónarmiðum um mannréttindi? Þessu álitaefni er ekki auðsvarað.
    Í endurskoðunarvaldi dómstóla á stjórnskipulegu gildi laga, sem er að miklu leyti umfjöllunarefni þessarar ritgerðar, felst að dómstólar geti tekið til skoðunar hvort löggjafinn hafi sett lagaákvæði sem samrýmast ekki stjórnarskránni. Álitaefni ritgerðarinnar snertir tvö réttarsvið og því mun bæði að fara fram ítarleg skoðun á mögulegum réttarheimildum sem endurskoðunarvaldið gæti byggt á en einnig verður gerð grein fyrir skilyrðum fyrir löghelgan venju, því margir fræðimenn hafa byggt á að valdið leiði af stjórnskipulegri réttarvenju.
    Hvergi í stjórnarskránni er þess getið hver skuli fara með endurskoðunarvaldið. Vísbendingar má þó finna víðsvegar í ákvæðum hennar. Í 2. gr. stjskr. segir að dómendur fari með dómsvaldið. Í 28. gr. stjskr. segir að bráðabirgðalög megi ekki brjóta í bága við stjórnarskrána. Í 60. gr. segir að dómendur skuli skera úr öllum ágreiningi um embættistakmörk yfirvalda. Í 1. mgr. 79. gr. mælir fyrir um hvernig stjórnarskránni skuli breytt. En sú breyting er töluvert flóknari en breyting á almennum lögum. Ekkert af þessum ákvæðum gefur afdráttarlaust þó svar við álitaefninu sem er til umræðu hér. Fram hafa verið settar kenningar um réttarheimildalegan grunn endurskoðunarvaldins megi leiða af túlkun á þessum ákvæðum.
    Til álita hefur einnig komið að endurskoðunarvaldið eigi sér stoð í fordæmum Hæstaréttar. Annar möguleiki væri að endurskoðunarvaldið leiddi af mannréttindarsjónarmiðum um að þegnar í landinu eigi að geta borið ágreiningsefni sín undir dómstóla. Í síðasta lagi skal tilgreina réttarvenjur. Flestir fræðimenn hafa byggt á því að reglan um endurskoðunarvald dómstóla megi leiða út frá stjórnskipunarvenju. Því verður skoðað sérstaklega hvaða skilyrði eru almennt talin þurfa að gilda til að réttarvenja teljist vera bindandi. Tilgangur þess er að skoða hvort endurskoðunarvaldið megi í raun og veru leiða af stjórnskipunarvenju.
    Í 2. kafla er fjallað almennt um réttarvenjur. Í 3. kafla er umfjöllun um endurskoðunarvald dómstóla; þróun reglunnar, mögulegan réttarheimildalegan grundvöll og dómaframkvæmd Hæstaréttar. Í 4. kafla er gerð grein fyrir þeim skilyrðum sem almennt eru talin þurfa að vera til staðar til að réttarvenja teljist bindandi. Til að gera umfjöllunina heildstæðari eru rakin sjónarmið nokkurra fræðimanna á sviði réttarheimildafræði, því þeir eru ekki allir á einu máli um hvaða skilyrði þurfi að vera til staðar. Í 5. kafla er gerð grein fyrir niðurstöðum ritgerðarinnar og reynt að ákvarða af hvaða réttarheimild endurskoðunarvaldið leiði.

Samþykkt: 
  • 13.4.2011
URI: 
  • http://hdl.handle.net/1946/7879


Skrár
Skráarnafn Stærð AðgangurLýsingSkráartegund 
BA-ritgerð - Af hvaða réttarheimildalega grundvelli leiðir endurskoðunarvald dómstóla á stjórnskipulegu gildi laga.pdf743.03 kBOpinnMeginmálPDFSkoða/Opna
Forsíða.PDF20.63 kBOpinnForsíðaPDFSkoða/Opna