Úrskurðarvald dómstóla til að meta stjórnskipulegt gildi laga

Abstract

Meginefni þessarar ritgerðar lýtur að úrskurðarvaldi dómstóla til að meta stjórnskipulegt gildi laga, hvaðan vald þeirra kemur, röksemdir að baki því og umfangi þess. Kenningin um úrskurðarvald dómstólanna á uppruna sinn að rekja til Bandaríkjanna en þó að úrskurðarvald dómstólanna sé nú viðurkennt sem stjórnskipunarvenja hafa fræðimenn ekki verið sammála um á hvaða lagagrundvelli þetta vald dómstólanna byggist. Uppbygging ritgerðarinnar er þannig háttað að fyrst verður fjallað um megineinkenni og grunnþætti íslenskrar stjórnskipunar. Svo verður fjallað um dómsvaldið, stöðu þess og hlutverk í réttarríkinu ásamt umfjöllun um hlutverk dómstóla í þróun réttarins. Einnig verður fjallað um hvað felst í dómsvaldinu og því næst verður fjallað um úrskurðarvald dómstóla til að meta stjórnskipulegt gildi laga, grundvöll þess og röksemdir að baki valdinu. Einnig verður fjallað stuttlega um grundvöll úrskurðarvaldsins í Noregi og Danmörku. Verður því næst fjallað um stjórnskipulegt gildi laga, hvað í því felst og verður farið nokkrum orðum um hvaða áhrif stjórnarskrárbreytingarnar árið 1995 höfðu á dómaframkvæmd. Verða nokkrir dómar Hæstaréttar teknir til athugunar ásamt því að stuttlega verður fjallað um málsmeðferð fyrir dómi. Að lokum verður fjallað um umfang og takmörk úrskurðarvaldsins og í lokaorðum dregnar saman ályktanir um úrskurðarvald dómstólanna til að meta stjórnskipulegt gildi laga.